Chciałbym/chciałabym, ale… się boję, czyli o trudnościach z jakimi boryka się młodzież podejmująca decyzje edukacyjno-zawodowe

Zajmując się doradztwem zawodowym od 15 lat stworzyłam na potrzeby swoje, ale także nauczycieli, zajmujących się doradztwem zawodowym w szkołach, listę, najczęściej występujących trudności z jakimi borykają się młodzi ludzie, choć często to samo przeżywają dorośli szukający pracy.

Listę otwiera brak realistycznego obrazu samego siebie, a szczególnie tego dotyczącego mocnych i słabych stron, wydaje się być najczęściej występującą trudnością, hamującą świadomy wybór. Jeśli dołączymy do tego jeszcze mniejszą świadomość swoich umiejętności, zdolności, wartości, jakimi młodzi ludzie kierują się w życiu i nikłą ilość zainteresowań to większość zgodzi się z tezą, że wybór przyszłości edukacyjnej i zawodowej takiej osoby obarczony jest dużym prawdopodobieństwem błędu. Nierealistyczny obraz swojej osoby często wiąże się z poważnymi problemami tożsamościowymi, które nie pozwalają młodym ludziom budować więzi z wykonywanym w przyszłości zawodem. Sytuacja taka prowadzi do niewłaściwych wyborów edukacyjnych i zawodowych, dokonywanych pod presją rodziców i innych znaczących dla nich osób.

Drugą grupą trudności, z jakimi boryka się wcale nie mała grupa młodzieży podejmująca decyzje zawodowe to problemy związane ze strachem przed porażką, egzaminami, niską samooceną lub niewłaściwymi relacjami z rodzicami i dorosłymi. Rzeczywistość rynku pracy nie ułatwia podejmowania decyzji, co dodatkowo blokuje gotowość do podejmowania inicjatywy, a im większy poziom lęku, tym trudniej dokonać mądrego wyboru.

Coraz częściej w procesie doradczym spotykam osoby, którym prawidłowy wybór utrudniają trudne sytuacje zagrażające prawidłowemu funkcjonowaniu i rozwojowi.  Mogą to być problemy związane z uzależnieniami, wczesnym rodzicielstwem, nałogami, długami lub biedą, trudnościami emocjonalnymi spowodowanymi sytuacją domową (rozwody rodziców, śmierć bliskich itp.)

Wreszcie istnieje problem braku umiejętności społecznych, które są konieczne przy staraniu się o pracę, jak i później przy jej utrzymaniu. Kwestie autoprezentacji, umiejętności komunikacyjnych związanych ze swobodnym i poprawnym wypowiadaniem się, także wyrażane wobec pracodawców nierealistyczne oczekiwania skutecznie wpływają na gorszy start na rynku pracy.

Podsumowując, okres rozwojowy przypadający na czas szkoły gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej charakteryzuje się szczególną specyfiką. Dotyczy ona, zarówno funkcjonowania emocjonalnego, fizycznego, psychicznego, jak i społecznego.

Wielość zadań rozwojowych, jakie stoją przed tą grupą wiekową sprawia, że nawet zdrowy, w miarę dojrzały, mający wsparcie w rodzinie człowiek, może przeżywać trudności, które zaburzać będą proces podejmowania decyzji. Niejednokrotnie tematem spotkań z doradcą, ale także rozmów młodzieży z rodzicami będą właśnie te trudności. W ogólnej perspektywie ich rozwiązanie stymulować może szybszy rozwój i podejmowanie bardziej przemyślanych decyzji.